طراحی فضای سبز | اجرای انواع روف گاردن

«هنر سبز: روایت آینده‌ساز طراحی فضای سبز و روف‌گاردن در معماری معاصر، با نگاه آتلیه سهره»

مقدمه‌ای بر رویش در بطن معماری

معماری، تنها داستانی از سنگ و سیمان نیست. هرگاه که طبیعت را درون خطوط طراحی بگنجانیم، معماری روح می‌گیرد. «طراحی فضای سبز» و «روف‌گاردن» دقیقاً همان لحظه‌ی تلفیق زیباشناسی، عملکرد و پایداری هستند. این هنر-علم، دیگر صرفاً یک جانمایی درخت و چمن نیست؛ بلکه پیوندی بین روان‌شناسی زیست‌محیطی، طراحی اکولوژیک و مهندسی منظر است.

در این میان، آتلیه معماری منظر سهره به مدیریت خانم مهندس سهره شاکری با نگاهی انسان‌محور، آینده‌نگر و علمی، جایگاه متمایزی در این عرصه یافته است. آدرس سایت آتلیه: sehrehshakeri.com

—

فصل اول: تاریخچه‌ای کوتاه از طراحی فضای سبز و پیدایش روف‌گاردن

هنر باغ‌سازی قدمتی هزاران‌ساله دارد؛ از باغ‌های معلق بابل تا باغ‌های ایرانی و زِن ژاپنی. اما نقطه‌ی عطف زمانی بود که معماران قرن بیستم، به‌ویژه لوکوربوزیه، ایده‌ی «بام سبز» را در قالب یک سیستم پایداری در طراحی شهری مطرح کردند.
در قرن بیست‌و‌یکم، افزایش تراکم شهرها و بحران‌های زیست‌محیطی، نیاز به فضاهای سبز عمودی و افقی را چند برابر کرد. اینجاست که روف‌گاردن (Roof Garden) به‌عنوان پاسخی هوشمندانه، وارد بازی شد.
اما طراحی و اجرای آن، تنها یک کار مهندسی نیست؛ یک کار بینارشته‌ای‌ست که همزمان معماری، اکولوژی، آبیاری، خاک‌شناسی، نورپردازی و روان‌شناسی محیطی را درگیر می‌کند.

—

فصل دوم: طراحی فضای سبز؛ زبان خاموشِ معماری هوشمند

طراحی فضای سبز در نگاه تخصصی چیزی فراتر از زیبایی است. هر گیاه، هر مسیر و هر متریال باید دلیلی برای بودنش داشته باشد. این طراحی، باید:

بافت بومی منطقه را بشناسد

اقلیم و زاویه تابش آفتاب را در نظر بگیرد

با تراز توپوگرافی هم‌راستا شود

از نظر حسی و ادراکی، در مخاطب حس آرامش و تعلق ایجاد کند

با سیستم مدیریت آب و انرژی ساختمان هم‌افزایی داشته باشد

در آتلیه سهره، طراحی فضای سبز نه به‌عنوان آخرین لایه پروژه، بلکه به‌عنوان DNA پروژه دیده می‌شود. تیم تحت مدیریت خانم مهندس شاکری، ابتدا «خوانش زمین» را انجام می‌دهد و سپس طرح را با رویکرد مکان‌مبنا (Place-based design) توسعه می‌دهد. این یعنی هر پروژه، نسخه‌ای منحصر‌به‌فرد از خود طبیعت آن مکان است.

—

فصل سوم: روف‌گاردن؛ زیست‌ساختار بالای شهر

روف‌گاردن، تنها یک پشت‌بام سبز نیست؛ یک لایه‌ی ثانویه از زندگی‌ست.

انواع روف‌گاردن:

1. روف‌گاردن گسترده (Extensive): سبک، کم‌نگهداری، مناسب بام‌های غیرقابل استفاده

2. روف‌گاردن نیمه‌متمرکز (Semi-intensive): تلفیقی از پوشش گیاهی متوسط و مسیرهای دسترسی

3. روف‌گاردن متمرکز (Intensive): شبیه‌سازی یک باغ واقعی در بام؛ نیازمند سازه‌های تقویت‌شده

 

 

مزایای روف‌گاردن:

کاهش اثر جزیره گرمایی در شهرها

بهینه‌سازی مصرف انرژی ساختمان

ایجاد فضای استراحت و تعامل اجتماعی

فیلتر طبیعی آلودگی هوا

افزایش ارزش ملک

کاهش روان‌آب سطحی و مدیریت بارش‌ها

خانم مهندس شاکری در پروژه‌های خود، تلفیق ساختار سبک، انتخاب گونه‌های گیاهی متناسب با اقلیم و طراحی نورپردازی هوشمند را در اولویت قرار می‌دهد تا کارکرد زیبایی‌شناختی و عملکردی روف‌گاردن به نقطه‌ی تلاقی برسند.

—

فصل چهارم: تخصص آتلیه سهره؛ وقتی طبیعت، معمار دارد

آتلیه معماری منظر سهره، تنها یک تیم طراحی نیست؛ یک نهاد تخصصی در تفسیر طبیعت در قالب معماری معاصر است. ویژگی‌های متمایز این آتلیه عبارتند از:

بهره‌گیری از تحلیل‌های بایوکلیماتیک برای انتخاب گونه‌های گیاهی

طراحی سیستم آبیاری هوشمند و زیرسطحی

مشاوره در مقاوم‌سازی سازه بام برای تحمل بار گیاه و خاک

طراحی نورپردازی شبانه و مسیر حرکتی با معیارهای روان‌شناسی محیطی

هماهنگی با نرم‌افزارهای BIM برای تلفیق سازه، لنداسکیپ و سیستم MEP

مهندس سهره شاکری، با سابقه‌ای علمی و تجربی در زمینه معماری منظر، فلسفه‌ی طراحی خود را بر پایه «هماهنگی زیستی» (Bioharmonics) پایه‌گذاری کرده؛ یعنی هیچ‌چیز در طراحی نباید در تضاد با ریتم طبیعت باشد.

—

فصل پنجم: آینده طراحی فضای سبز؛ از تکنولوژی تا فلسفه

با ورود فناوری‌هایی چون اینترنت اشیا (IoT)، هوش مصنوعی و تحلیل داده‌های آب‌و‌هوایی، آینده طراحی فضای سبز به‌سمت «منظر هوشمند» در حال حرکت است.
روف‌گاردن‌ها در آینده نه‌تنها زیبا خواهند بود، بلکه به حسگرهایی برای پایش کیفیت هوا، رطوبت خاک و دمای محیط نیز مجهز می‌شوند.
آتلیه سهره در گام‌های جدید خود به‌دنبال ادغام طراحی زیستی با تکنولوژی روز دنیاست؛ جایی که طراحی دیگر پایان کار نیست، بلکه آغاز یک زندگی هوشمند در طبیعت بازآفرینی‌شده است.

—

روف گاردن (باغ بام) چیست؟

روف گاردن یا همان بام سبز، یکی از جلوه‌های نوین معماری پایدار و هوشمند در شهرهای مدرن امروزی است که در آن فضای بلااستفاده بام ساختمان به یک باغ یا فضای سبز زنده تبدیل می‌شود. این تکنولوژی نه‌تنها جلوه‌ای زیباشناسانه به نمای ساختمان می‌دهد، بلکه مزایای بی‌شماری برای ساکنین، محیط زیست و حتی اقتصاد شهری دارد.

—

تاریخچه روف گاردن

ایده ساخت باغ روی پشت‌بام، مفهومی تازه نیست. ریشه‌های آن را می‌توان در باغ‌های معلق بابل یافت، یکی از عجایب هفت‌گانه جهان باستان. در دوران معاصر، کشورهای پیشرفته مانند آلمان، ژاپن و کانادا با توسعه سیستم‌های پیشرفته زهکشی، آبیاری و ایزولاسیون، روف گاردن را به یک بخش اصلی از معماری پایدار تبدیل کرده‌اند.

—

انواع روف گاردن

روف‌گاردن‌ها بر اساس طراحی، وزن و کاربری به سه دسته کلی تقسیم می‌شوند:

1. روف گاردن گسترده (Extensive)

سبک‌وزن

عمق خاک کم (بین ۵ تا ۱۵ سانتی‌متر)

مناسب برای گیاهان مقاوم مانند خزه، کاکتوس و چمن

نیازمند نگهداری کم

2. روف گاردن متمرکز (Intensive)

طراحی مشابه یک باغ کامل

عمق خاک زیاد (۲۰ سانتی‌متر به بالا)

امکان کاشت درخت، درختچه و گل‌های متنوع

مناسب برای فضاهای تفریحی و اجتماعی روی بام

3. روف گاردن نیمه‌متمرکز (Semi-intensive)

ترکیبی از دو نوع بالا

طراحی منعطف برای کاربری‌های ترکیبی

—

مزایای روف گاردن

1. افزایش کیفیت هوای شهری

گیاهان روی بام، دی‌اکسیدکربن را جذب و اکسیژن تولید می‌کنند و باعث کاهش آلودگی‌های هوا می‌شوند.

2. کاهش دمای محیط و بهبود عایق حرارتی

روف گاردن به عنوان یک عایق طبیعی، دمای سقف را در تابستان پایین و در زمستان بالا نگه می‌دارد که منجر به کاهش مصرف انرژی می‌شود.

3. جلوگیری از روان‌آب شهری

روف گاردن با جذب بارش باران، فشار بر سیستم فاضلاب شهری را کاهش می‌دهد و از سیلاب‌های ناگهانی جلوگیری می‌کند.

4. افزایش عمر سقف ساختمان

پوشش گیاهی از سطح بام در برابر تابش مستقیم خورشید، تغییرات دما و باران‌های اسیدی محافظت می‌کند.

5. ایجاد فضای سبز شخصی

ساکنین می‌توانند از این فضا برای استراحت، تفریح، ورزش، یا حتی کشت سبزیجات ارگانیک استفاده کنند.

6. افزایش ارزش ملک

روف گاردن علاوه‌بر زیبایی بصری، یک آپشن خاص و منحصربه‌فرد محسوب می‌شود که باعث افزایش قیمت ملک می‌شود.

—

مراحل اجرای روف گاردن

اجرای روف گاردن نیازمند بررسی و برنامه‌ریزی دقیق است:

1. بررسی سازه‌ای بام: ارزیابی توان تحمل وزن سازه

2. ایزولاسیون و زهکشی: جلوگیری از نفوذ رطوبت به سقف

3. نصب لایه محافظ و فیلتر: حفاظت از سازه و کنترل آب

4. افزودن خاک مخصوص و مواد مغذی

5. انتخاب و کاشت گیاهان مناسب با اقلیم

6. نصب سیستم آبیاری هوشمند

—

گیاهان مناسب برای روف گاردن

انتخاب گیاهان وابسته به نوع روف گاردن و شرایط اقلیمی است. برخی از گیاهان مناسب شامل موارد زیر هستند:

چمن‌های مقاوم

ساکولنت‌ها و کاکتوس‌ها

اسطوخودوس، رزماری، آویشن (برای روف گاردن خوراکی)

گل‌های فصلی مانند شمعدانی، اطلسی و بنفشه

درختچه‌های زینتی مانند بامبو، یاس، زیتون

—

چالش‌ها و راهکارها

وزن زیاد خاک و گیاه: با استفاده از خاک سبک مخصوص روف گاردن (سبکدانه) این مشکل قابل حل است.

نیاز به نگهداری: طراحی مناسب و سیستم آبیاری اتومات می‌تواند میزان نگهداری را به حداقل برساند.

نشت آب به طبقات پایین: استفاده از عایق‌بندی چندلایه و سیستم زهکشی استاندارد بسیار حیاتی است.

—

روف گاردن و آینده شهرها

با افزایش تراکم شهری، نیاز به فضای سبز بیشتر از همیشه احساس می‌شود. روف گاردن می‌تواند پاسخی هوشمندانه به چالش‌های زیست‌محیطی، روانی و اجتماعی در شهرهای مدرن باشد. شهرهایی مانند نیویورک، آمستردام، توکیو و تهران، در حال سرمایه‌گذاری گسترده بر روی بام‌های سبز هستند تا آینده‌ای پایدارتر و سالم‌تر بسازند.

—

جمع‌بندی: وقتی زندگی، از سقف شروع می‌شود

معماری، در اوج خود به طبیعت بازمی‌گردد. طراحی فضای سبز و روف‌گاردن، فرصتی‌ست برای بازتعریف انسان در میان گیاه، نور، باد و خاک.
آتلیه معماری منظر سهره، به مدیریت خانم مهندس سهره شاکری، نمونه‌ی کامل از این بازتعریف معمارانه‌ است؛ جایی که طراحی، نه فقط برای دیدن، بلکه برای زیستن است.

—

 

طراحی فضای سبز

طراحی فضای سبز

طراحی فضای سبز

طراحی فضای سبز

طراحی فضای سبز

طراحی فضای سبز

طراحی فضای سبز

طراحی فضای سبز

طراحی فضای سبز

طراحی فضای سبز